Specijalno državno tužilaštvo (SDT), na čijem je čelu Milivoje Katnić, pokrenulo je izviđaj zbog sumnji u zloupotrebe prilikom raspodjele oko sedam miliona eura za projekte u oblasti kulture u poslednjih deset godina kada su tim resorom rukovodili Branislav Mićunović, Pavle Goranović i Janko Ljumović. Postupak je pokrenut po prijavi koju je podnio crnogorski književnik i kreator međunarodnog projekta „Čovječanstvo probudi se-Wake up humanity” Žarko Dragićević. On je Odsjeku za suzbijanje privrednog kriminaliteta Uprave policije predao obimnu dokumentaciju koja pokazuje da se iz budžeta za kulturu godinama finansiraju iste organizacije i da se novac daje za projekte u zemljama regiona koji nemaju nikakav značaj za Crnu Goru.
– Po podacima javno dostupnim, u dokumentima nadležnih ministarstava, podacima istraživačkog novinarstva, ličnim kontaktima, kako u zemlji, tako i u regionu, izjavama kulturologa,u crnogorskoj kulturi je aktiviran virus otimačine, izraz koji je svojstven za korupciju, pljačke u zemljama tranzicije, a sintagma je rumunske, najpoznatije državne tužiteljke u EU – kaže Dragićević.
On navodi da je povodom prijave dao izjavu policiji, a ističe da im je objasnio da se godinama sredstva za kulturu, umjesto u javnom interesu, isplaćuju pojedincima za njihova lična zadovoljstva. Dragićević navodi da tužilaštvo ima obiman posao, ali da dokumenta koja im je priložio jasno govore da je Ministarstvo kulture godinama finansiralo projekte privatnih produkcijskih kuća, kao i izdavačke projekte lica, koja pripadaju kulturama drugih zemalja, odnosno Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Makedonije i Srbije, a realizovana i nerealizovana djela nemaju nikakvog značaja za javni i kulturni interes Crne Gore.
– Prema podacima koje posjedujem, kontaktima sa odgovornim licima u regionu direktno ili indirektno povezanim sa finansiranjem Ministarstva kulture do 2018. na sumnjiv način je potrošeno oko sedam miliona eura. Novac iz budžeta je išao organizacijama u kojima su bili angažovani ministri kulture. Tako je u vrijeme mandata ministra Pavla Goranovića, koji je bio „prekovremeno” uposlen u Otvorenom kulturnom forumu (OKF), kao član redakcije i zamjenik glavnog urednika časopisa „Ars”. Za vrijeme njegovog mandata časopis „Ars” i OKF dobijali su novac iz državne kase, desetine hiljada eura, a istovremeno je nekontrolisano, protivno javnom interesu, finansirao kulturu drugih zemalja, produkcija i pojedinaca u regionu. Bivši ministar Janko Ljumović je svoja djela štampao u jednoj od izdavačkih kuća, a potpisivao naloge za projekte te kuće, čak i prije zvaničnog objavljivanja rezultata konkursa. On je odgovoran i za nezakonito postupanje u postupku dodjele „Njegoševe nagrade” čiji zbirni iznos troškova prelazi 120.000 eura. Bivši ministar kulture Branislav Mićunović, sadašnji ambasador u Beogradu, i ovogodišnji dobitnik „Nagrade oslobođenja Nikšića”, bio je „najkreativniji” u koprodukcijskim, teatarskim djelatnostima, kao i raspodjeli sredstava izvan javno objavljenih odluka. Odobravanjem sredstava produkcijskim makedonskim, srpskim i hrvatskim kućama, favorizovanim preduzećima, nekim registrovanim samo za konkursne predispozicije, odgovoran je za nekontrolisanje razvoja, realizacije ili nerealizacije finansiranih projekata, direktno ili indirektno je sebe doveo u situaciju ne sumnje, nego otvorenog saučesnika u degradiranju javnog interesa na štetu budžeta Crne Gore – navodi Dragićević.
Favorizovana preduzeća navedena u prijavi SDT-u su, kako tvrdi Dragićević, između ostalih, OKF, časopisi „Ars” i „Plima”, Crnogorsko društvo nezavisnih književnika, Nova knjiga, Međunarodni podgorički sajam knjiga, Sibila, Artikulacija i produkcijske kuće Abho, Dogma Studio, Montenegro maks film, VHS, Media boks, B-Film, Lider Mont Media i OR.
– Naravno da su najveću korist zloupotrebe na štetu javnog interesa radili organizatori, vlasnici i odgovorna lica u preduzećima, zajedno sa organizovanom mrežom saradnika, čime su svi zajedno napravili tamne dane crnogorske kulture iz sebičnog i kriminalno prihodovnih interesa, a njihova imena trenutno ne navodim u interesu dalje istrage SDT-a. Prijavu sam podnio prvenstveno zbog zaštite slobodnih i nezavisnih umjetnika koji žive na ivici egzistencije, zbog zaštite javnog interesa crnogorske kulture od monopolističkog i diskriminatorskog odnosa nadležnih službenika i privlegovanih stvaralaca i menadžera. Cilj mi je da sadašnji ministar kulture uoči i otkloni naslijeđene nedostatke i preispita nezakonska činjenja prethodnih, a u interesu istinskih umjetnika sa djelom, intelektualaca sa stavom, a ne „profitera” koji su, nezakonitim sredstvima, sebi obezbijedili nagrade, nacionalne penzije, privilegije, javno predstavljanje i bezobzirno širenje virusa otimačine – ističe Dragićević.M.S.


Ljumović odbacuje optužbe, ostali ne odgovaraju

Bivši ministar kulture Janko Ljumović odbacio je optužbe koje mu na teret stavlja Dragićević, ističući da odluke o raspodjeli sredstava donose komisije, a ne ministar.
– Raspodjela sredstava ima jasnu metodologiju i stručne komisije koje imaju zadatak da donesu odluku o raspodjeli sredstava. Ne bih komentarisao bilo čija nezadovoljstva jer su komisije nadležne za ocjenu projekata. Što se tiče drugih aspekata, sva pojašnjenja možete dobiti u Ministarstvu kulture. Ministar potpisuje rješenja o dodjeli sredstava, ali na predlog komisije – kazao je Ljumović, koji je dodao da mu nijesu jasne optužbe da je novac davao nekoj izdavačkoj kući kod koje je objavljivao svoja djela i odbacuje bilo koju mogućnost za eventualne zloupotrebe.
Njegove kolege Goranović i Mićunović nijesu odgovarali na naše telefonske pozive i poruke u kojima smo im objasnili zašto pokušavamo da stupimo u kontakt sa njima.


Časopise plaćamo, ali ih ne čitamo

Dragićević kaže da su zloupotrebe u realizaciji časopisa kulture najslikovitiji primjer, kako kaže, „virusa otimačine”.
– Časopis „Ars” koji izlazi četiri puta godišnje, štampa se kao dvobroj, znači dva izdanja, u manje od 200 strana, sufinansira se 15 godina sa 25.000 do 30.000 eura godišnje, a štampa jednog dvobroja je manje od 1.700 eura u tiražu od 1.000 primjeraka, a što u troškovima štampe iznosi oko 3.000 eura godišnje. Međutim, zbirno se za jednu deceniju po ovom projektu i dodatno uplaćenim sredstvima iz budžeta prelilo u privatni interes malog broja osoba skoro 300.000 eura. Tako je i sa časopisom „Plima”, a posebnost je što se ti časopisi mogu kupiti samo na par mjesta i gdje je tu javni interes – pita on.


Najizdašnije finansirali hrvatske filmove

Posebno je zanimljiv tok novca za finansiranje filmskih ostvarenja. Dragićević kaže da umjesto da razvijamo domaću filmsku djelatnost, ona je od nezavisnosti do danas „mešetarski raj” za nekoliko domaćih i regionalnih producentskih kuća.
– Nadležne ministre nije opterećeivalo što oko 70 odsto projekata nije realizovano. Kao primjere zloupotreba navešću samo nekoliko očiglednih. Firma „Artikulacija” za film „Srce mesara”, koji je produkcija „Propeler filma” iz Zagreba, dobila je 50.000 eura. Taj film nema nikakvog interesa za Crnu Goru. Makedonski film „Do balčaka”, režija Stola Popova, u navodnoj koprodukciji sa firmom „Artikulacija” dobija 10.000 eura. Isto tako u kooprudukciji iste kuće, film „Atomski sdesna” srpske producentske kuće „Delirijum” finansiran je sa 40.000 eura, za koprodukciju srpskog filma „Ajvar” dobili su 57.000. „Artikulacija” je dobila preko 130.000 eura za film „Ako postoje mrtvi” za koji scenario potpisuje Andrej Nikolaidis, bosansko-crnogorski književnik, a film godinama, poslije odluke ministarstva, nije realizovan. „Montenegro Maks film” je za „Smrdljivu bajku”, produkcija „Brigada” Beograd, dobio 47.000 eura. Posebna priča su filmovi „Hotel Boka” koji je u više odluka dobio preko 320.000 eura. Film „Adieau Montenegro” dobio je oko 250.000, a „Bijeg od mora” hrvatske „Gral produkcije” finansiran je sa preko 200 000 eura. Očigledno da samo u ovim filmovima nije bilo interesa Crnu Goru, neki čak nijesu ni prikazani kod nas, a uz desetine drugih nerealizovanih, a finansiranih filmova, sredstva su nekontrolisano trošena – navodi Dragićević.